|
|
|
|
|
W kwietniu 1849 roku wojska węgierskie zajęły Komarno, największą twierdzę w północno-zachodniej części Węgier. Po długiej i bohaterskiej obronie, twierdza padła 9 października 1849 roku, a przywódcy powstania schronili się w Turcji. W połowie XIX wieku, Komarno było jedną z silniejszych twierdz monarchii austro-węgierskiej. Warto prześledzić historię powstania tej twierdzy. O umocnieniu Komarna zadecydowało jego położenie u ujścia rzeki Wag do Dunaju, w miejscu gdzie znajdowała się jedna z nielicznych przepraw - następny bród znajdował się dopiero w Bratysławie. Ponadto w Komarnie krzyżowały się drogi z dolin Wagu, Nitry i Żytawy. Strategiczne znaczenie tego punktu docenili Rzymianie, którzy w I wieku założyli obóz wojskowy na lewym brzegu rzeki (Celemantia). W wieku XII powstała węgierska twierdza i zamek, rozbudowywane aż do XIV wieku.
23 marca 1546 roku rozpoczęto budowę twierdzy bastionowej, pod kierunkiem Giovanni Maria de Specie Case, potem Da Dalmatio Bartolagi. Pracami wodnymi kierowali: Michael Schick (1546-1550), Leonhard Muller (od roku 1550) i Francesco Benigno (po roku 1552). W roku 1550 kierownikiem budowy był Ihon Maria de Specie Casa. Wg Francesca Benigna, w roku 1557 ukończono wały i wodne fosy. Tym samym zakończył się pierwszy etap budowy twierdzy i powstała tzw. "Stara Twierdza". Rok 1550 na tablicy pamiątkowej nad Bramą Ferdynanda w twierdzy wskazuje datę budowy bramy. W latach 1572-92 Urban Süess prowadził odbudowę twierdzy po zniszczeniach dokonanych przez powódź w roku 1570. W pracach tych brali również udział inni: Niemiec Daniel Speckle i Włoch Talian Carlo Theti. Nowa, przebudowana i zmodernizowana we włoskim stylu twierdza była w roku 1594 oblegana przez miesiąc przez Turków. W drugiej połowie XVI wieku twierdza Komarno składała się z Twierdzy Głównej w widłach Wagu i Dunaju, umocnień miejskich , twierdzy św. Michała (św. Filipa) na lewym brzegu Wagu i twierdzy św. Piotra na prawym brzegu Dunaju.
Za panowania Leopolda I (1658-1705), kiedy w ręce Turków wpadły Nove Zamky (1663-64), zapadła decyzja o budowie dwóch nowych twierdz: Leopoldov niedalako Hlohovca oraz tzw. "Nowej Twierdzy" w Komarnie. Pierszy etap budowy Nowej Twierdzy trwał do roku 1663, kiedy to wykonano prace ziemne. W etapie drugim po 1663 roku wzniesiono kamienne i ceglane bastiony i kurtyny. Prace prowadzone były według projektów francuskiego inż. Franza Wymesa, uwzględniających najnowsze trendy w fortyfikacji włoskiej i francuskiej. Nowa Twierdza ukończona została w 1673 roku. G. Bouttats sporządził wg projektów Wymesa plan twierdzy: Stara Twierdza znajdowała się w takim stanie, w jakim powstała w XVI wieku, tylko fosa oddzielająca ją od Nowej Twierdzy została pogłębiona i rozszerzona. Bramę osłonięto załamanym barkiem najbliższego bastionu. Nowa Twierdza składała się z pięciu bastionów (św. Krzysztofa, Anioła Stróża, Madonny, św. Ksawerego, św. Ludwika) i dwóch rawelinów (Cesarza i Cesarzowej). Do twierdzy prowadziła Brama Leopolda ze zwodzonym mostem. Dwa skrajne bastiony były mniejsze i przylegały do fosy tuż przy Starej Twierdzy. Wokół Starej i Nowej Twierdzy wybudowano przeciwstoki z krytą drogą i schronami. Umocnienia na lewym brzegu Wagu i prawym Dunaju zostału rozbudowane. W drugiej połowie XVII wieku twierdza była najnowocześniejsza na Słowacji. Była również jedną z pierwszych tego typu w Europie Środkowej.
W roku 1683 twierdza przeszła krótkie oblężenie tureckie. Po załamaniu się potęgi tureckiej w Europie w wyniku wojny 1683-99, twierdza Komarno straciła swe znaczenie. W latach 1764 i 1783 przeżyła dwa wielkie trzęsienia ziemi. Naczelne dowództwo uznało, że dalsze utrzymywanie twierdzy jest nieopłacalne i w ciągu XVIII wieku twierdza przeszła w cywilne ręce, najpierw władz miejskich, a w 1784 została sprzedana.
Dopiero na początku XIX wieku zagrożenie ze strony Napoleońskiej Francji i potrzeba zabezpieczenia przepraw na Dunaju sprawiły, że wojskowi austriaccy przypomnieli sobie o twierdzy Komarno. Od 1807 roku, kiedy twierdzę wizytował cesarz Franciszek I, planowano przebudowę Starej i Nowej Twierdzy oraz poważną rozbudowę Komarna w obóz warowny zdolny do pomieszczenia 20-tysięcznej armii. W sierpniu i wrześniu 1808 roku wzmocniono ceglanymi murami i kazamatami ziemną północną kurtynę Nowej Twierdzy. W 1810 roku na dziedzińcu Nowej Twierdzy wybudowano duży budynek koszarowy w kształcie podkowy, a w 1815 jeszcze jeden dodatkowy budynek. Brama Leopolda otrzymała nowy klasycystyczny wystrój. Te prace ukończono w 1838 roku. W latach 1827-39 przebudowano również Starą Twierdzę. Zachowano zewnętrzne mury twierdzy, lecz w bastionach umieszczono nowe kazamaty oraz kazamatowe dalekonośne działobitnie. Do 1830 roku twierdza Komarno składała się ze zmodernizowanej Starej i Nowej Twierdzy, przedmości Wagu i Dunaju (oba w formie czterobastionowych fortów z położonymi po bokach ziemnymi skrzydłami, z których każde składało się z trzech ziemnych redut połączonych kurtyną) oraz wokółmiejskiej Linii Palatynackiej (Palatinal Linie) z 1809 roku (linia wałów z sześcioma rombowymi redutami). W roku 1810 powstał projekt wielkiej twierdzy, który z powodów finansowych nie mógł zostać zrealizowany, jednak inspirował on późniejszych projektantów.
W ciągu 1. połowy XIX wieku zachodnie umocnienia wokółmiejskie zostały zastąpione przez nową dwukilometrową Linię Palatynacką (1839-47) składającą się z pięciu murowanych fortów połączonych skazamatowanym wałem. Forty miały parterowe redity, koszary szyjowe, bastionowe wały, kaponiery skrzydłowe do obrony fosy przed wałem oraz szyjowe kaponiery do obrony wnętrza wału. W wale pomiędzy fortami umieszczono magazyny z nadszańcami. Obok fortu I (jedynego niezachowanego) umieszczono trójprzejazdową Bramę Bratysławską z 1844 roku o klasycystycznym wystroju.
Drugi etap rozbudowy twierdzy Komarno rozpoczął się po 1850 roku. W latach 1850-71 połączono Linię Palatynacką z Starą i Nową Twierdzą przy pomocy tzw. Waag Anschluss wzdłuż brzegu Wagu. Odcinek Wagu składał się z: Fortu VI (z lat sześćdziesiątych) z reditą, redutą, dużą kaponierą wewnętrzną, kaponierani w cofniętych barkach lunetowego wału ziemnego do obrony stoku wału rdzenia twierdzy, Fortu VII z podkowiastą redutą i kaponierą wewnętrzną, Dzieła VIII czyli kaponiery w uskoku muru Carnota wzdłuż rzeki, Dzieła VIIIa czyli reduty za murem, Dzieła IX i X (kaponiery takie jak Dzieło VIII) oraz położonej w pobliżu Starej i Nowej Twierdzy kaponiery XI. Wał rdzenia przedłużono od Fortu V aż do Fortu VII. Stare umocnienia Donau Brückenkopf i Waag Brückenkopf przebudowano na forty, wyposażając je w murowane reduty. Donau Brückenkopf (węg. Csillag-eröd) otrzymał dużą piętrową reditę z tarasem artyleryjskim i trzema własnymi kaponierami). Oba przyczółki zachowały swoje skrzydłowe ciągi redut ziemnych. Na prawym brzegu Dunaju, powstały dwa nowe dzieła: Fort Sandberg (1850-71) oraz Werk Igmand (1871-77).
Fort Sandberg to duży samodzielny fort poligonalny o rozpiętości około 600 metrów z dwoma czołami z kaponierami, budynkami koszarowymi w szyi oraz potężną trzypętrową podkowiastą kaponierą w szyi do blokowania ogniem Dunaju oraz poterną do przyczółka kolejowego.
Fort Igmand o wymiarach 300*230 metrów, to najnowocześniejszy fort twierdzy. Ma wąską fosę z czterema kaponierami, dwa barki i 2 czoła. Na wale umieszczono schrony pogotowia połączone szybami amunicyjnymi z położonymi niżej magazynami amunicji. Duży dziedziniec. W barkach fortu umieszczono dwa małe dziedzińce osłonięte od przedpola wysokimi wałami. W szyi umieszczono koszary osłonięte od przedpola wałem oraz duży oddzielony rawelin z dwiema kaponierami do obrony szyi i bram.
Twierdza Komarno (niem: Komorn) została ukończona na początku lat siedemdziesiątych XIX wieku. Z 1876 roku pochodzi "Plan der Befestigungen von Comorn" przedstawiający pełną twierdzę:
Widok Dunajskiego Przyczółka Mostowego
Plan twierdzy pod koniec XIX wieku
 |
 mariusz@mariwoj.pl |
