|
|
|
|
|
W twierdzy Koblencja można wyodrębnić kilka grup dzieł:
Dzieła kluczowe, czyli duże forty zabezpieczające główne podejścia do twierdzy:
Omówiony wcześniej fort Ehrenbreitstein.
Panujący nad wzgórzami Karthauser Feste Kaiser Alexander to fort klasyczny dla szkoły nowopruskiej. Plany w 1817 roku sporządził von Aster, budowę rozpoczęto po ich zatwierdzeniu w 1822 i ukończono w 1831 roku. Fort na narys czworoboku o długości boku około 500 metrów z redutą w szyi. Czworobok tworzą cztery dwuramienniki (tzw. „saillants”) połączone kurtynami. Na osi każdej kurtyny umieszczona jest duża, dwupiętrowa kaponiera. Można zinterpretować ten czworobok jako ciąg dwóch pełnych i dwóch półbastionów. Wał główny z murem Carnota i kaponierami osłaniany jest przez pięć dwuramienników wyposażonych w skarpowe kaponiery, omurowane stoki, stanowiska dla dział i schrony pogotowia na wałach. Są one otoczone fosą wyposażoną w trzy kaponiery w przeciwstoku i system chodników przeciwminowych w przedstoku. Kryta droga od strony południowej (czyli od strony czoła fortu) posiada pięć placów broni, z których trzy posiadają dwupiętrowe blokhauzy - śródszańce. Szyja zamknięta jest przez dużą, trzykondygnacyjną obronno koszarową reditę zaopatrzoną w półkolistą kaponierę. Redita od wnętrza fortu oddzielona jest omurowaną fosą z, co ciekawe, systemem chodników przeciwminowych. Na dziedzińcu fortu umieszczone zostały budynki gospodarcze i magazynowe. Główne wejście do fortu prowadzi przez Lwią Bramę. W latach 1831-32 fort został połączony kilkusetmetrową poterną z Fortem Konstantin. Fort charakteryzuje się silnym pogłebieniem obrony. Pierwszą linią obrony jest kryta droga, drugą - dwuramienniki, trzecią - wał główny, a czwartą - redita jako śródszaniec fortu.
Feste Kaiser Franz (1816-22) zabezpieczający północny brzeg Mozeli. Ogień flankowy z lewego skrzydła kaponiery szyjowej blokuje Mozelę i uzupełnia rdzeń twierdzy, położony po drugiej stronie rzeki. Fort, wraz z sześcioma mniejszymi dziełami, tworzy grupę fortów zwaną „System Franz” (w stronę dzieła Bubenheim prowadzi poterna). Fort ma narys pięcioboku utworzonego przez wał (1 czoło i 2 barki) i załamaną część szyjową (2 odcinki muru spięte razem reditą - dwupiętrową, skazamatowaną, zaopatrzoną w potężną kaponierę - tradytor). Wał główny z murem Carnota posiada stanowiska dla dział oddzielone poprzecznicami ze schronami pogotowia. W miejscu połączenia w murem szyjowym, umieszczone zostały dwie kaponiery barkowe, bardzo charakterystyczne dla szkoły nowopruskiej. W przeciwstoku fosy od strony czoła umieszczona została kaponiera, a cała przeciwskarpa posiada galerię strzelecką z zalążkami systemu chodników przeciwminowych (redita posiada również własną fosę z systemem chodników przeciwminowych).
Fort Asterstein (1819-28) jako czwarte dzieło kluczowe twierdzy blokuje Ehrenbreitstein od południowego-wschodu i zamyka płaskowyż Pfaffendorf. Posiada wał o narysie lunety, trzy kaponiery (barkowa, czołowa i rewersowa), reditę dwupiętrową (z fosą i systemem chodników przeciwminowych) przeznaczoną dla 17 dział, szyję zamkniętą murem ze strzelnicami, podwójną kaponierę szyjową i fosę z systemem chodników przeciwminowych. Po obu stronach fortu wybudowane zostały dwie baszty artyleryjskie, dwupiętrowe, skazamatowane, połączone z fortem poternami.
Niewielkie forty reditowe, uzupełniające luki między fortami głównymi: Bubenheimer Flesche z 1823 roku, Moselflesche (1816-22) i Neuendorfer Flesche (1820-25).
Posiadają one wał o narysie dwuramiennika bez muru Carnota, suche omurowane fosy, w szyi wąską fosę i mur ze strzelnicami, wejście przez most z zapadnią, redity jednopiętrowe, kaponiery barkowe na linii bazowej szyi i systemy chodników przeciwminowych.
Dzieła pośrednie w międzypolach budowane były w trzech etapach: najpierw wzniesiono murowane magazyny prochowe, potem dopiero otoczono je wałami (w latach 1830-31), a w latach sześćdziesiątych dodano kaponiery; rozpiętość dzieł wynosi około 80 metrów, reduty mieszczą po kilka dział:
- dzieło Nölenkopf (1827) ma wał (1830) z 2 kaponierami (1866-67) i omurowane fosy;
- dzieło Pleitenberg ma magazyn prochowy (1826-28), wał (1830-31) o narysie lunety z dwiema kaponierami (1867), otwartą szyję zasłoniętą tylko kratą z bramą pośrodku;
- szaniec Großfurst Alexander (Thronfolger) z lat 1830-32 to ziemna luneta z czworoboczną redutą;
- szaniec Rübenacher, szaniec Metternicher i szaniec Reński mają magazyny prochowe otoczone ziemnymi wałami i niemurowaną fosą;
- odmienny od pozostałych szaniec Moselweißer (1823-27) to typowa baszta Montalemberta otoczona nieco większym lunetowym wałem o rozpiętości około 200 metrów i wyjątkowo z poprzecznicami.
Forty artyleryjskie zaczęły się pojawiać w twierdzy Koblencja w latach sześćdziesiątych XIX wieku. Dla polepszenia ogniowego pokrycia przedpola fortu Asterstein w latach 1864-68 wybudowano lunetowy Fort Rheinhell (w miejscu prowizorycznego dzieła ziemnego z roku 1859) połączony wałem i fosą z flankującą wieżą artyleryjską Glockenberg (1864-67). W latach 1875-81 w miejscu dzieła Nöllenkopf zbudowano fort Rheineck, a w latach 1869-73 Szaniec Arzheimer o dojrzałej formie zbliżonej do standardowych pruskich fortów artyleryjskich.
Umocnienia ciągłe rdzenia twierdzy Koblencja miały narys poligonalny. Załamany kleszczowo wał z pięcioma zatokami, suchymi fosami, podwalniami, ciągnie się od brzegu Mozeli do Renu. Kaponiery (po 3 kazamaty działowe z każdej strony) znajdowały się w 1,2 i 4 zatoce wału, a w 3 i 5 - bramy (Löhrtor i Mainzer Tor). Bramy zostały umieszczone w dwupiętrowych, skazamatowanych budowlach obronno koszarowych. Nad fosą był most. Budowle te były wyposażone w stanowiska dla dział dalekiego zasięgu oraz do obrony fosy (w roku 1889 została rozebrana całkowicie Lohrtor oraz środkowa część Mainzer Tor). Umocnienia rdzenia od strony brzegów rzek uzupełnione zostały krenelażowym murem ze strzelnicami, trzema kawalierami i baterią (Deutsche Eck). W murze umieszczono sześć bram. Balduinbrücke, początkowo jedyny most na Mozeli, umocniono przez budowę wielopiętrowej skazamatowanej budowli z przejazdem w środku.
Część czwarta - zdjęcia i rysunki
 |
 mariusz@mariwoj.pl |
