TWIERDZA GŁOGÓW
Festung Glogau
Mariusz Wojciechowski 2000

Twierdza Głogów w 1774 roku.

Położenie: na Śląsku, na lewym brzegu Odry.

XVII-XVIII wiek.

Nowożytne habsburskie umocnienia bastionowe postały w latach 1860-63, zbudowane na zlecenie hrabiego Montecuccoli przez inżynierów Marienburga i Gründlera. Twierdza została zdobyta po oblężeniu przez wojska pruskie (22.XII.1740 - 9.III.1741). Projekt rozbudowy twierdzy opracował Gerhard von Walrave, jeszcze w czasie trwania wojen śląskich. Do pracy przystąpiono od razu: stary bastionowy rdzeń otoczono płaszczem składającym się z charakterystycznych rawelinów i lunet, zaprojektowano fort gwiaździsty na wschód od rdzenia.

Po rozbudowie twierdza składała się z następujących elementów:

Około połowy XVIII wieku Prusacy zaczęli rozbudowywać twierdzę, budując kilka dzieł wysuniętych: na wschód od rdzenia kleszczowy Szaniec Gwiaździsty (Stern Schanze) połączony krytą drogą, na prawym brzegu niewielką kwadratową Redutę Wodną (Wasser Redoute) i skromne kleszczowe umocnienia Ostrowa Tumskiego (z prowadzącą na północ Bramą Katedralną Dom-Thor obok kolegiaty). Na Odrze most Odrzański, drugi za Ostrowem na Starej Odrze (Serbowski, chroniony przez Zerbauer Redoute).

XIX wiek.

W roku 1806 twierdza została zdobyta przez Francuzów, a w 1814 po kilkumiesięcznym oblężeniu przez Rosjan i Prusaków.

W latach 1824-35 powstały nowe dzieła na prawym, północnym brzegu: silny przyczółek mostowy na prawym brzegu starej Odry, Ober-Redoute po stronie wschodniej.

W latach 1835-47 zabezpieczono kierunek południowo-zachodni: Szaniec Wisielczy (Galgen-Schanze), Szaniec Brzostowski (Brostauer-Schanze).

Kolejna rozbudowa miała miejsce w połowie wieku, w związku z budową linii kolejowej do Leszna (1857), na odcinku północno-zachodnim: Lünette am Schloß See, dwa blokhauzy na przyczółku mostu kolejowego chronione przez trapezowy ziemny Blockhauz Schanze, na zachodnim krańcu Ostrowa Tumskiego wieża artyleryjska Thurm-Reduit.

Linie kolejowe przebiegały następująco: z zachodu do miasta wiodła linia z Berlina i Frankfurtu. Dworzec znajdował się na lewym brzegu, na zachód od rdzenia, od którego oddzielony był obszernym placem ćwiczeń pionierów. Odrę linia przekraczała na dużym moście, którego lewobrzeżny przyczółek miał dwa blokhauzy. Umocnienia Ostrowa przecięte zostały na pół przez tory, które kierowały się na północ i na kolejnym moście przekraczały Starą Odrę, przebiegały między Lunette am Schloss See a Przyczółkiem Mostowym i rozgałęziały się na północ od miasta na dwie linia - północną w kierunku Wolsztyna i wschodnią (główną) do Leszna (gdzie połączenia z Poznaniem i Wrocławiem).

W latach siedemdziesiątych zbudowano blokhauzy do ognia bocznego (zachowane przy zbiegu Krzywoustego). W 1871, podczas budowy linii kolejowej do Legnicy, koło Fortu Gwiaździstego wybudowano nowe dzieło - dużą dwukondygnacyjną działobitnię kolejową (tradytor) ze strzelnicami działowymi.

W latach siedemdziesiątych XIX wieku całkowicie przebudowano Fort Stern, właściwie budując nowe dzieło. Stał się on wschodnim bokiem rozbudowanego rdzenia twierdzy, obejmującego nowo wytyczoną dzielnicą Wilhelmstadt.

W 1881 roku zbudowano fort artyleryjski Fort Rüster, na południowo-zachodnim odcinku twierdzy (powstał w 1866 roku jako dzieło prowizoryczne).

W ciągu XIX wieku wielokrotnie przebudowywano umocnienia rdzenia, w mieście zbudowano liczne budynki wojskowe - koszary, prochownie, magazyny itp.

XX wiek.

Od 1902 likwidowano przestarzałe umocnienia rdzenia (zachowano tylko bastiony Sebastian i Leopold), Redutę Wodną, Redutę Sarbowską, Szaniec Wisielczy i Szaniec Brzostowski.

W 1905 powstał projekt rozbudowy pasa obrony w oparciu o umocnienia polowe w promieniu 5 km. Gwałtowna rozbudowa nastąpiła w 1914 roku: schrony piechoty, wartownie, polowe dzieła piechoty. W czasie pierwszej wojny jednak działania wojenne ominęły miasto. W okresie międzywojennym Niemcy budowali schrony bierne, częściowo wysadzone zgodnie z postanowieniami Traktatu Wersalskiego, potem od 1928 Pozycję Odrzańską.


Zachowało się sporo: w tym fragmenty murów średniowiecznych, dwa bastiony Leopold i Sebastian, zasypany blok koszarowy z XVIII wieku, ziemne resztki umocnień Ostrowa Tumskiego, częściowo Fort Gwiaździsty, murowane resztki Przyczółka Mostowego, resztki ziemne Brucken Schanze, resztki zniszczonej Ober Redoute, w dość dobrym stanie Turm Reduit, w dość dobrym stanie Blockaus Plateau, w dość dobrym stanie Blockhauz Schanze, w dobrym stanie fort Lunette am Schloss See zajęty przez wojsko, strażnica kolejowa koło Fortu Gwiaździstego, dwa blokhauzy do ognia bocznego przy Krzywoustego, ziemne resztki Fortu Rüster oraz liczne umocnienia z XX wieku.


Bibliografia:

Krzysztof Motyl: Rys historyczny głogowskich fortyfikacji.
FORTECA 1/98; Przasnysz 1998.


Mariusz Wojciechowski
POCZTA/MAIL
mariusz@mariwoj.pl